Diagnostyka stopy

Jedną z najważniejszych umiejętności w pracy z klientem jest zdolność do odkładania w czasie ostatecznych osądów i wniosków aż do momentu przeprowadzenia pełnej diagnostyki ruchowej, którą wykonujemy w GSP Clinic. Ta zasada ma kluczowe znaczenie także w biomechanicznej ocenie stopy.

Zbyt szybkie wyciąganie wniosków i stosowanie gotowych rozwiązań, takich jak wkładki, bez odpowiedniej analizy może prowadzić do zniekształcenia obrazu problemu i nieadekwatnej interwencji. W GSP przyjęliśmy podejście systematyczne, które pozwala nam wyeliminować te pułapki. Naszym celem jest zrozumienie pełnego obrazu funkcjonowania całego układu, gdzie stopa ma pierwszy kontakt z podłożem. Dzięki ustrukturyzowanemu protokołowi diagnostycznemu jesteśmy w stanie dokładnie ocenić anatomię, ustawienie stawów, zakres ruchu (ROM) i siłę mięśniową. Taka metodologia pomaga wychwycić nawet subtelne oznaki dysfunkcji strukturalne (które winne być poparte obrazem) i funkcjonalne, które mogłyby zostać pominięte w bardziej powierzchownej ocenie. Zaczynamy od analizy statycznej, później przechodzimy do dynamicznej. 

Statyczna ocena biomechaniczna

Badanie stopy metodą linii przedniej polega na uwzględniu środka kostki i środka piszczela. Pozwala ona ocenić, czy stopa dąży do koślawości (valgus) lub szpotawości (varus), co może mieć istotne znaczenie w diagnozowaniu problemów z funkcją stopy i kończyny dolnej jako całości.

Jak działa metoda linii przedniej?

1. Oznaczenie kluczowych punktów anatomicznych:
- Środek stawu skokowego (określany na podstawie widocznych kostek: przyśrodkowej i bocznej).
- Środek piszczela, często w oparciu o najbardziej widoczny punkt na przedniej powierzchni kości.

2. Rysowanie linii przedniej:
- Linia łącząca te dwa punkty jest rzutowana w dół, przechodząc przez stopę.
- Obserwujemy, jak linia ta układa się względem środka pięty oraz osi stopy.

3. Analiza:

- Jeśli linia przebiega bardziej przyśrodkowo (bliżej łuku stopy), stopa może wykazywać tendencję do koślawości.
- Jeśli linia biegnie bardziej bocznie, wskazuje to na tendencję do szpotawości.

Dlaczego to ważne?
Koślawość i szpotawość stopy wpływają na ustawienie całej kończyny dolnej i mogą prowadzić do kompensacji w wyższych segmentach, takich jak kolano, biodro czy miednica. W kontekście diagnostyki w GSP, taka analiza jest szczególnie cenna, bo:
- Wspiera określenie źródeł przeciążeń.
- Umożliwia lepsze dostosowanie ćwiczeń korekcyjnych lub interwencji, takich jak dobór wkładek. 
Oś podskokowa jest efektem pracy całej stopy w ruchu, a jej dokładna analiza nie wnosi kluczowych informacji do oceny funkcjonalnej. Linia przednia pozwala ocenić stopę w bardziej kompleksowy i praktyczny sposób.

Płaszczyzna czołowa przedniej części stopy

Trzymając tylną część stopy ze stawem podskokowym (ang. subtalar joint) w pozycji neutralnej, wykonaj grzbietowe zgięcie stopy podeszwowej pod kątem 90 stopni do podudzia. Przeciwną ręką obciąż kciukiem czwartą i piątą głowę kości śródstopia, aby odtworzyć pozycję stopy w połowie podparcia. Spójrz wzdłuż stopy podeszwowej i zwróć uwagę na kąt płaszczyzny głów kości śródstopia w stosunku do neutralnej tylnej części stopy. - Jeśli przyśrodkowa część przedniej części stopy jest ustawiona wyżej niż płaszczyzna stopy, nazywa się to szpotawością przedniej części stopy. Zazwyczaj oznacza to, że klient pronuje, ponieważ siła grawitacji obniży przednią część stopy do podłoża w dalszej części środkowej podporu.
- Natomiast koślawość przedniej części stopy jest zauważalna, gdy boczna część przedniej części stopy jest ustawiona wyżej niż płaszczyzna stopy, co zwykle skutkuje supinacją.

Rodzaje przodostopia i podpieranie klinami

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje ustawienia przodostopia:
1. Funkcjonalne ustawienie przodostopia – wynikające z kompensacji ruchowej w odpowiedzi na biomechaniczne obciążenia. W takich przypadkach nie stosuje się podparcia klinem, ponieważ zmiany są adaptacyjne i mogą być modyfikowane poprzez pracę ruchową, terapię lub korekcję ustawienia innych segmentów ciała.
2. Strukturalne ustawienie przodostopia – wynikające z trwałych zmian w budowie anatomicznej stopy, takich jak deformacje kości śródstopia lub tkanek okołostawowych. W takich przypadkach konieczne może być zastosowanie klinów w celu wyrównania płaszczyzny podparcia stopy.
- W przypadku szpotawości przedniej części stopy, klin podpierający umieszcza się pod głowami I i II kości śródstopia, aby zapobiec nadmiernej pronacji.
- W przypadku koślawości przedniej części stopy klin podpierający umieszcza się pod głowami IV i V kości śródstopia, aby przeciwdziałać supinacji. Prawidłowa diagnoza rodzaju przodostopia i ocena jego przyczyn są kluczowe, aby uniknąć niepotrzebnej kompensacji w innych segmentach ciała i zapewnić optymalną biomechanikę chodu oraz podporu.

3. Ruchomość pierwszego promienia

Sprawdź zakres ruchu pierwszego promienia w płaszczyźnie strzałkowej, trzymając drugą do piątej kości śródstopia jedną ręką i przesuwając pierwszą kość śródstopia w górę i w dół drugą ręką. Powinien występować równy ruch zgięcia grzbietowego i podeszwowego, około 5 mm w każdym kierunku. Nadmierny ruch zgięcia grzbietowego, tradycyjnie określany jako hipermobilność, jest obecnie klasyfikowany jako zmniejszona sztywność zgięcia grzbietowego pierwszego promienia. Ten nowy opis wskazuje, że pierwszy promień może nie wspierać stopy wystarczająco w dalszej części cyklu chodu. Ortezy stopy z pierwszym promieniem zgiętym podeszwowo i z dobrym przyśrodkowym łukiem podłużnym mogą pomóc rozwiązać ten problem, wspierając niestabilną kolumnę przyśrodkową.

4. Pozycja neutralna pierwszego promienia

Gdy tylna część stopy znajduje się w tej samej pozycji neutralnej, zwróć uwagę na położenie głowy pierwszej kości śródstopia w stosunku do mniejszych kości śródstopia. Jeśli głowa pierwszej kości śródstopia znajduje się poniżej płaszczyzny pozostałych lub jeśli występuje większy ruch podeszwowy, jest ona określana jako pierwsza kość śródstopia zgięta podeszwowo. Może to skutkować kombinacją któregokolwiek z następujących objawów: pojawienie się powiększenia lub wystającej kości w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym (MPJ), funkcjonalnego palucha ograniczonego, palucha koślawego, bólu pięty lub stopy o wysokim łuku. Czasami orteza funkcjonalna z odwróconym wyprostem Mortona, klinem kinetycznym lub wycięciem pierwszego promienia może pomóc złagodzić niektóre objawy.

5. Powierzchnia zewnętrzna

Podczas ogólnego badania stopy zwróć uwagę na wszelkie kostne wypukłości, blizny lub odciski. Jest to szczególnie ważne, jeśli klient cierpi na jakąkolwiek formę neuropatii. Czasami wypukłość, na przykład u podstawy piątej kości śródstopia, można zmieścić w ortezie. Odciski skóry wskazują na obszary ocierania lub ścinania. Chociaż często występują z powodu źle dopasowanego obuwia, mogą również wskazywać na nieprawidłowości biomechaniczne. Ograniczony zakres ruchu stawów lub przeciwnie, nadmierny ruch, mogą przyczyniać się do tworzenia odcisków. Na przykład odcisk na przyśrodkowym paluchu może być spowodowany funkcjonalnym ograniczeniem palucha.

6. Zakres ruchu bioder i kolan

Należy również zbadać zakres ruchu bioder i kolan. Ważne jest, aby nie pominąć żadnej części łańcucha biomechanicznego, ponieważ ograniczenie w jednym miejscu może wpłynąć na funkcję w innym. Na przykład wewnętrzna i zewnętrzna rotacja nogi w płaszczyźnie poprzecznej bezpośrednio wiąże się z ewersją i inwersją stopy w płaszczyźnie czołowej.

7 Siła mięśni

Oprócz zakresu ruchu sprawdź siłę mięśni i jakość ruchu stawów. Zwróć uwagę na ból, trzeszczenie i opór. Jednoczesne testowanie par pozwoli Ci dostrzec różnice między stronami.

Nie jest to w żadnym wypadku wyczerpująca lista testów, ale jest punktem wyjścia do zbierania wskazówek i izolowania ograniczeń biomechanicznych, które mogą przyczyniać się do problemów. Podczas przeprowadzania badania zachowaj czujność na nieprawidłowości i asymetrie. Twoimi najlepszymi narzędziami są oczy, do obserwacji, a także żywa ciekawość, która zapewni, że zachowasz otwarty umysł. 

8 Kołowrót Hicksa

Kołowrót Hicksa to kluczowy mechanizm biomechaniczny, który odpowiada za stabilizację łuku podłużnego stopy podczas fazy odbicia w chodzie. Jeśli stopa nie aktywuje prawidłowo kołowrotu Hicksa (brak odpowiedniego napięcia rozcięgna podeszwowego), może to sugerować problem z kontrolą motoryczną, strukturą stopy lub dysfunkcją łańcucha kinematycznego.

Ocena sztywności/plastyczności stopy
  1. Funkcji amortyzacyjnej stopy:

- Stopa sztywna Zazwyczaj wymaga dodatkowej amortyzacji poprzez odpowiedni dobór obuwia, modyfikację techniki ruchu lub pracy nad większą mobilnością w obszarze stawu skokowego i śródstopia. - Stopa plastyczna/elastyczna
Może lepiej spełniać funkcję amortyzacyjną, ale wymaga kontroli stabilizacyjnej. U takich osób lepsze efekty mogą przynieść wkładki z większą korekcją, które wspierają prawidłową pozycję łuku stopy w bardziej dynamicznych sytuacjach.

Ważne jest, dla kogo ma być zaprojektowana wkładka. Zależnie od tego czy klient wykorzystuje swoje stopy w codziennym życiu czy w sporcie, może pomóc dobrać optymalną strategię interwencji (np. czy problem dotyczy biegania po twardych nawierzchniach, czy długotrwałego stania).

Ocena dynamiczna

Dynamiczna analiza chodu jest jednym z fundamentów diagnostyki w GSP i stanowi kluczowy element oceny biomechaniki całego układu ruchu, w tym stopy. W podejściu GSP stawiamy na holistyczne podejście, które łączy precyzyjną obserwację ruchu z analizą statyczną oraz badaniem strukturalnych i funkcjonalnych ustawień stopy.

Pierwszym krokiem w analizie jest swobodna obserwacja klienta podczas chodu. Ważnym elementem jest zapewnienie, aby klient poruszał się naturalnie, nieświadomy oceny, np. podczas przemieszczania się między stanowiskami w klinice. Obserwujemy:
- Pozycję głowy, ramion i miednicy, oceniając ich symetrię i poziomowanie.
- Rotację ramion i bioder, współpracę kończyn górnych i dolnych, oraz sposób, w jaki klient generuje rytm chodu.
- Szerokość podstawy chodu i kąt ustawienia stóp.
- Różnice w długości kroku, pewność chodu oraz ewentualne asymetrie w ruchu bioder czy szuranie stopami. Podczas obserwacji szczególną uwagę przykładamy do pozycji pięty i stopy w fazie pełnego obciążenia oraz do sposobu, w jaki stopa adaptuje się do podłoża. Jeśli nie ma przeciwwskazań (np. nadwrażliwość stóp lub neuropatia), klient jest zachęcany do chodzenia boso, co pozwala lepiej ocenić naturalną pracę stopy i zmiany w porównaniu do chodu w obuwiu.

Analiza stopy w dynamicznym chodu

Nasza koncepcja wyróżnia się szczegółową oceną biomechaniki stopy. Po wstępnej obserwacji przeprowadzamy badanie płaszczyzny czołowej przedniej części stopy. W fazie dynamicznej szczególnie istotne są:
- Ocena ustawienia stopy w momencie kontaktu pięty z podłożem.
- Analiza ruchu stopy od uderzenia pięty po oderwanie palców
– zwracamy uwagę na ewersję/inwersję, ustawienie przodostopia (szpotawe/koślawe)

Edukacja klienta

Obserwacja zmian „przed i po” to nie tylko metoda diagnostyczna, ale również narzędzie edukacyjne. Pokazujemy klienta ich wzorce ruchowe oraz tłumaczymy, jakie działania podejmujemy, by poprawić ich chód. Dzięki temu klient widzi efekty pracy, co wzmacnia jego zaangażowanie w proces terapeutyczny. Podsumowując, analiza chodu w GSP to połączenie obserwacji klinicznej, badania biomechanicznego oraz zaawansowanych narzędzi technologicznych. Dzięki temu możemy precyzyjnie określić przyczyny dysfunkcji oraz skutecznie wspierać proces terapeutyczny

 Najczęstszym problemem klientów, którzy przychodzą z bólem stopy lub źródłem bólu jest problem biomechaniczny od stopy to - stopa mortonowska, tzw. stopa grecka.

Znamiona stopy Mortona:
1. Skrócenie i przerost pierwszej kości śródstopia
– wada wrodzona powodująca zmianę proporcji kości śródstopia.
2. Układ stawów na RTG
– staw śródstopno-paliczkowy palca drugiego znajduje się bardziej obwodowo niż staw pierwszego palca. Klinicznie pierwszy staw jest "bliżej" pięty niż drugi.
3. Wydłużenie pierwszej przestrzeni międzypaliczkowej
– widoczne w porównaniu z drugą przestrzenią.
4. Nadmierna ruchomość palucha
– często współistniejąca z nadmierną mobilnością pierwszego segmentu śródstopia.
5. Charakterystyczne modzele i zgrubienia:
- Pomiędzy drugą i trzecią kością śródstopia.
- Na przyśrodkowej powierzchni palucha.
6. Objawy bólowe:
- Bolesność uciskowa głowy pierwszej kości śródstopia.
- Bóle modzeli skórnych.
- Dolegliwości bólowe podczas chodzenia i stania.
7. Zaburzenia dynamiki chodu
– zbyt długa druga kość śródstopia powoduje:
- Koślawość stopy.
- Hallux valgus (paluch koślawy).
- Przeciążenia w stawie kolanowym i biodrowym.
- Możliwe bóle kończyny dolnej, w tym rwy gruszkowatej (syndrom mięśnia gruszkowatego).
Należy zauważyć, że nie muszą występować wszystkie symptomy bólowe, by mówić o stopie greckiej.

Rozwiązanie:
Specjalnie wyprofilowane wkładki (termoformowalne, klejone, gotowe wkładki pod stopę Mortona dostępne np. Amazon - technika nie ma do końca znaczenia):
- Podpierające pierwszą kość śródstopia.
- Umożliwiające efektywne odbicie z palucha.
2. Korekcja biomechaniczna
– indywidualna analiza i dostosowanie terapii w celu poprawy dynamiki chodu i zmniejszenia przeciążeń. 

Wkładki, które opierają się wyłącznie na zastosowaniu peloty metatarsalnej, są błędnym rozwiązaniem problemu stopy Mortona, ponieważ nie uwzględniają pełnej biomechaniki stopy.

Dlaczego pelota metatarsalna nie rozwiązuje problemu?
1. Skupienie na objawach, nie przyczynie
Pelota metatarsalna unosi głowy kości śródstopia, co może zmniejszać nacisk i redukować ból w okolicy modzeli. Nie wpływa jednak na podstawowy problem, czyli brak przetaczania przez pierwszy promień (paluch i pierwszą kość śródstopia).
2. Brak wsparcia dla pierwszego promienia
- W stopie Mortona pierwszy promień (głowa pierwszej kości śródstopia) jest niedostatecznie obciążany. To zaburza mechanikę chodu, powodując przeciążenia w innych częściach stopy i ciała.
- Pelota nie wspiera przetaczania przez paluch, więc nie przywraca prawidłowej funkcji biomechanicznej. 3. Zaburzenia w dynamice chodu
- Zamiast poprawić przetaczanie przez pierwszy promień, peloty mogą dodatkowo zmieniać rozkład sił w śródstopiu, pogłębiając niewłaściwe nawyki ruchowe.
- Problem pozostaje nierozwiązany, co skutkuje przeciążeniami stawu kolanowego, biodrowego, a nawet kręgosłupa.

Właściwe podejście do wkładek w przypadku stopy Mortona
1. Cel: Umożliwienie przetaczania przez pierwszy promień
- Kluczowe jest stworzenie wkładki, która podpierając pierwszy promień, przywróci prawidłowy tor ruchu stopy podczas chodu.
- Poprawa przetaczania redukuje przeciążenia w obrębie drugiego promienia i zmniejsza ryzyko powstawania modzeli oraz bólu.
2.Indywidualne dopasowanie wkładki
- Wkładka musi uwzględniać pełną biomechanikę stopy klienta.
- Korekta powinna być tak skonstruowana, by aktywować odpowiednie mięśnie i odciążyć struktury przeciążone.

Wszelki rodzaj terapii, które uwzględnia holistyczne podejście do stopy Mortona oraz problematycznej diagnostyki stopy znajdziesz w GSP Clinic.

W GSP Clinic każda terapia stopy Mortona zaczyna się od holistycznego podejścia, które uwzględnia zarówno biomechanikę stopy, jak i całościowy wpływ jej funkcji na ruch całego ciała. Dzięki temu jesteśmy w stanie trafnie zidentyfikować przyczyny problemu i zaproponować skuteczne rozwiązania, które wykraczają poza schematyczne podejście oparte wyłącznie na objawach.

Konsultacje PRO i diagnostyka ruchowa w GSP Clinic

1. Wywiad i analiza celów klienta

Podczas konsultacji PRO poświęcamy czas na zrozumienie specyfiki problemu. Badamy:

• historię urazów,
• aktywność fizyczną,
• dolegliwości bólowe w spoczynku i w ruchu,
• cel, jaki klient chce osiągnąć (np. powrót do biegania, eliminacja bólu w codziennym życiu).

2. Kompleksowa analiza chodu i biomechaniki stopy

W GSP Clinic nie ograniczamy się do statycznego badania stopy. Stosujemy autorską diagnostykę ruchową, która obejmuje:

• Obserwację chodu i biegu: analizujemy ruch stopy, przetaczanie przez pierwszy promień i wzajemne relacje między segmentami ciała w czasie rzeczywistym.
• Rejestrację asymetrii i kompensacji: badamy, jak stopa Mortona wpływa na kolana, biodra, miednicę i kręgosłup.

3. Testy funkcjonalne i FTM

Nasze testy ruchowe pozwalają:

• ocenić ograniczenia ruchomości w stawie skokowym i śródstopiu,
• sprawdzić aktywację mięśni wspierających łuk podłużny i poprzeczny stopy,
• wykryć, czy problem wynika z lokalnej dysfunkcji stopy, czy szerszych kompensacji ruchowych.

4. Projektowanie wkładek i treningu ruchowego

• Na podstawie wyników diagnostyki projektujemy wkładki ortopedyczne, które wspierają przetaczanie przez pierwszy promień i eliminują przeciążenia w stopie.
• Tworzymy indywidualny plan ruchowy, który aktywuje mięśnie stopy, stabilizuje pierwszy promień i poprawia biomechanikę całej kończyny dolnej.

5. Monitorowanie efektów terapii

Każda interwencja jest regularnie weryfikowana — porównujemy wyniki przed i po zastosowaniu wkładek lub modyfikacjach treningu. Klient widzi postępy na nagraniach z analizy chodu i odczuwa poprawę w codziennym funkcjonowaniu.

Wkładki można oczywiście zrobić u nas na miejscu w GSP Clinic, w Gorzowe Wielkopolskim przy ulicy Kostrzyńskiej 12 oraz u fizjoterapeutki we Wrocławiu, która ma ukończony kurs trenera GSP Marii Chojnowskiej. Zapraszamy!